(c) Muzeum Twierdzy Kostrzyn nad Odrą - Historia Kostrzyna w pytaniach i odpowiedziach

Jeśli dysponujecie Państwo wiedzą na dany temat, chcielibyście uzupełnić odpowiedź i podzielić się posiadanymi informacjami, prosimy o kontakt mailowy. Jeśli informacja okaże się cenna i ciekawa, zostanie przez nas opublikowana. Zapraszamy do współpracy!

Kiedy definitywnie zamknięto przejazd przez most, na drugą stronę Odry dla ludności cywilnej?

W czasie walk prowadzonych w 1945 r. o Kostrzyn zniszczone zostały wszystkie mosty na Odrze (bądź na skutek działań Armii Czerwonej, bądź na skutek działania saperów niemieckich). Ewakuacja niemieckiej ludności cywilnej prowadzona była w tym czasie dość chaotycznie. W lutym przeprowadzono kilka akcji ewakuacyjnych. Nie wszyscy cywile opuścili jednak miasto. Wiele osób wręcz odmówiło ewakuacji i ukrywało się przed specjalnym oddziałem SD przenosząc się z miejsca na miejsce. Na Nowym Mieście w ręce Rosjan wpadło 500-600 osób. Na Starym Mieście nie było już praktycznie w tym czasie ludności cywilnej. Nie udało nam się uzyskać informacji, czy dowódca twierdzy wydał rozkaz zamykający przeprawy mostowe na Odrze dla ruchu cywilnego *). Wszystko wskazuje na to, iż rozkaz taki, nawet jeśli był, nie był praktycznie potrzebny z prozaicznych względów: mosty albo były zniszczone, albo zaminowane i do tego narażone na ostrzał wroga. Przejście przez nie groziło utratą życia i z pewnością obsada przyczółków mostowych cywilów na mosty nie wpuszczała.

Jeśli zaś chodzi o okres bezpośrednio po wojnie, to przemieszczanie się przez najpierw prowizoryczne, a następnie odbudowane mosty, było możliwe, nawet przez Odrę. Wielu uciekinierów z byłych terenów Rzeszy, zajętych przez Rosjan i Polaków, skorzystało z tej drogi traktując Kostrzyn jako punkt tranzytowy. Znaczącą datą był 22 czerwca 1945 roku, kiedy to wydano rozkaz obwieszczający, że od tego dnia od godziny 12:00 Kostrzyn staje się miastem zamkniętym dla ludności niemieckiej. Dotychczasowi mieszkańcy narodowości niemieckiej zmuszeni byli opuścić miasto. I tak też się stało. Akcję wysiedleńczą kontynuowano w następnych latach. Kostrzyn stal się punktem zbiorczym dla środkowych o północnych obszarów Ziemi Lubuskiej, należy więc domniemywać, że grupy niemieckiej ludności cywilnej właśnie przez kostrzyńskie mosty przesiedlano za Odrą. Odbywało się to w sposób zaplanowany i kontrolowany. Przypuszczalnie ostatnia grupa obywateli niemieckich została przerzucona przez Odrę w Kostrzynie w roku 1946 bądź 1947. Od tego czasu mosty odrzańskie aż do roku 1992 były zamknięte dla normalnego ruchu cywilnego (oficjalne otwarcie drogowego przejścia granicznego nastąpiło 21 listopada 1992 r.)

Źródła:
Marczewski, Kostrzyn nad Odrą - Dzieje dawne i nowe, Poznań1991
Le Tissier, Kostrzyn 1945 - Przedpiekle Berlina, Warszawa 2011
Thrams, Küstrin 1945 - Tagebuch einer Festung, Berlin 1992
Kohlase, Küstrin - Aus der Geschichte der ehemaligen preußischen Festungsstadt, Guben 1993

*) Rozkaz taki zapewne istniał. Przynajmniej od lutego 1945 r. na mostach Odry i Warty stały rogatki i nie przepuszczały ludności cywilnej. Pokonanie rogatek wiązało się z posiadaniem imiennej przepustki wystawionej przez Komendanta Twierdzy Kostrzyn (Kommandant der Festung Kuestrin). Przepustka (forma maszynopisu) zawierała dane imienne z adresem zamieszkania osoby uprawnionej do przekroczenia mostów na Warcie (B) i Odrze (A).Ostemplowana była urzędową pieczęcią z "gapą" (legenda: Standortoffizier Kuestrin) i opatrzona odręcznym, nieczytelnym podpisem - Hauptmann u. Standortoffizier. Przy przedłużaniu terminu wymagana była druga identyczna pieczęć, potwierdzenie A;B + stempelek - Hauptmann u. ,Standortoffizier i jego nieczytelny podpis.
Nadesłał: Aleksander Orłow

Inne pytania, na które opracowaliśmy odpowiedzi:

Kiedy powstała zabudowa Placu Grunwaldzkiego? Kto był budowniczym i dla kogo były przeznaczone mieszkania?

Czy istnieją plany zagospodarowania kolejowej wieży ciśnień przy linii kolejowej prowadzącej z Kostrzyna w stronę Gorzowa i Dębna?

W którym miejscu usytuowany był kościół przy dawnej ulicy Adolfa Hitlera?

Kiedy i kto wybudował strzelnicę , która znajduje się w lesie w bliskiej odległości od drogi leśnej prowadzącej od przejazdu kolejowego przy szpitalu do domku myśliwskiego i czy w latach powojennych była ona wykorzystywana przez wojsko polskie?

Gdzie przed wojną znajdował się tartak w Kostrzynie?

Co znajdowało się na ul. Gorzowskiej w miejscu, gdzie obecnie są 4 bloki z tzw. wielkiej płyty (3 bloki Sp. Mieszkaniowej "Morena" i 1 blok tzw. "wojskowy" na skrzyżowaniu z ul. Wojska Polskiego)?

Proszę o informacje na temat budynków przy ulicy Mickiewicza 12-18, Gorzowskiej 24-36, Dworcowej 1-3-5, Wojska Polskiego 31-33, Narutowicza 5

W jaki sposób w przedwojennym Kostrzynie był dostarczany gaz do gazowni? Czy gaz był wydobywany gdzieś w okolicy i był dowożony lub przesyłany gazociągiem?

Czy w Kostrzynie lub w okolicach znajdowały się obozy RAD?

Czym zajmowała się organizacja o nazwie "Schützengilde Küstrin", jaka jest jej historia oraz gdzie się znajdowała jej siedziba? Czy organizacja posiadała własne symbole i stroje organizacyjne?

Co stało się z armatą i obeliskiem, które się znajdowały na Bastionie Król?