MEMENTO KOSTRZYN (29.07.2012-9.IX.2012)
Po nieudanej próbie ucieczki aresztowany przez króla Fryderyka Wilhelma I, a jednocześnie swojego ojca, książę Fryderyk został przymuszony do obecności prze egzekucji swojego przyjaciela i pomocnika porucznika Hansa Hermanna von Katte w pobliżu kostrzyńskiego zamku. Na terenie Starego Miasta i Twierdzy Kostrzyn jedynastu artystów z kilku krajów przentuje swoje prace mające niezwykły charakter przestrzenny i stanowiące swoiste memento...
KURATOR WYSTAWY: Christoph Tannert
W PROJECIE UCZESTNICZYLI: Roland Boden, Hubert Czerepok, Roland Fuhrmann, Szymon Kobylarz, Via Lewandowsky, Urlich Polster, Jorg Schlinke, Nasan Tur, URBAN ART (Anne Peschken / Marek Pisarsky), Simone Zaugg
Projekt realizowany w ramach Kulturland Brandenburg 2012 "Bądzcie rozsądni! Fryderyk II Wielki". Wystawa powstała we współpracy pomiędzy Kulturland Brandenburg e.V, Kunstlerhaus Bethanien GmbH Berlin i Muzeum Twierdzy Kostrzyn
Wsparcie finansowe projektu udzieliły: Ministerstwo Nauki, Badań i Kultury, Ministerstwo Infrastuktury i rolnictwa Kraju Związkowego Brandenburgii, Brandenburskie Kasy OSzczędnościowe, Bank Inwestycyjny Kraju Związkowego Brandenburgii
PREMIERA WYSTAWY: 28.07.2012 r.
[ULOTKA W JĘZYKU NIEMIECKIM]
Memento Kostrzyn / 28.07.-09.09.12
Na zewnątrz
Roland Boden
Królicza dola i niedola Fryderyka widziana w obozie wojennym w Bolesławcu
Artysta prezentuje monumentalną rzeźbę zająca nawiązując humorystycznie do fikcyjnej anegdoty z życia Fryderyka II. Odnosi się ona do małego zajączka, którego Fryderyk prawdopodobnie posiadał, a którego zabrał mu ponoć jego despotyczny ojciec. Według fikcyjnej anegdoty Fryderyk nosił przy sobie przez całe życie łapę swego ulubionego zwierzęcia ku pamięci tego traumatycznego zdarzenia.
Roland Fuhrmann
300 lat w jednym dniu
Centralnym elementem ekspozycji jest stojący pośrodku byłego dziedzińca zamkowego stalowy maszt flagowy. Jako zardzewiały symbol polityczny góruje nad pokonanym i oczyszczonym krajobrazem ruin. Artysta zamienia okaleczone miejsce w zegar słoneczny historii. W miejscach pierwotnie wskazujących godziny umieszczono okrągłe tablice z godzinami i wskazówkami dotyczącymi ważnych wydarzeń w polsko-niemieckiej historii. W trakcie powtarzających się codziennie konkretnych godzin i minut wydarzenia z przeszłości ożywają. W przyspieszonym tempie 300 lat historii zostaje zawartych w jednym dniu.
Szymon Kobylarz
Fryderyk Wielki
Na istniejącym cokole byłego pomnika Johanna von Brandenburg (zwanego również Hans von Küstrin) artysta prezentuje własną wersję pomnika ku czci Fryderyka II. Jest to "rzeźba-kolaż" skomponowana z rozmaitych fragmentów pomników i królewskich atrybutów. Jest to dialektyczna i systematyczna próba dokonania różnych interpretacji postaci Fryderyka z polskiej i niemieckiej perspektywy oraz próba połączenia przeciwieństw w jedną syntetyczną całość.
Via Lewandowsky
Bez obrazy - Wmurowanie kamienia węgielnego pod pomnik von Katte
Artysta dokonuje za pomocą gigantycznej tablicy budowlanej i "wmurowaniem kamienia węgielnego" kontestacji kultury pomnikowej w Niemczech i Europie. Utopijny pomnik postaci von Kattego w wykonaniu Lewandowskiego jest kolosalną strukturą, która ma zawierać w sobie całkowicie niezależną infrastrukturę (wraz z centrami handlowymi, strefami wypoczynku, hotelem i centrum konferencyjnym, muzeum, obserwatorium astronomicznym i kościołami). Wysokość kompleksu pomnikowego miałaby wynosić 1730 decymetrów (173 metry) i byłaby wystarczająca aby pomieścić wszystkie te obszary. W ten sposób całkowicie zniszczone miasto garnizonowe mogłoby ponownie odżyć i osiągnąć rozmiary wielokrotnie większe niż pierwotnie. Nie da się ukryć ironicznego spojrzenia artysty na pewne istniejące już plany.
Jörg Schlinke
Grający na piszczałce
Artysta nawiązuje swoją instalacją, która przypomina gigantyczny flet poprzeczny na maszcie, do życia Fryderyka II. Z jednej strony odnosi się do aspektu zamiłowania Fryderyka do muzyki i jego umiejętności gry na tym instrumencie. Z drugiej zaś strony Schlinke nawiązuje do narzekań ojca Fryderyka, aby ten przestał wreszcie "gwizdać w poprzek", co z pewnością nie odnosiło się jedynie do jego zamiłowań muzycznych. W końcu Schlinke zwraca uwagę na ogólnie niekonwencjonalny styl życia Fryderyka, który jego ojciec zapewne pojmował jako "dziwny" lub co najmniej "nietypowy". Określenie "queer" (w poprzek) oznacza w języku angielskim rzeczy, czynności lub osoby odbiegające od normy. Artysta nawiązuje tym samym do pewnych aluzji jakoby styl życia Fryderyka nie był całkiem zgodny z heterogenicznymi zasadami tamtych czasów.
URBAN ART (Marek Pisarsky / Anne Peschken)
Les jeux sont faits (Komedia skończona)
W oparciu o znany obraz Francisco Goi "Rozstrzelanie powstańców madryckich" artyści poprosili dwóch polskich oficerów, aby strzelili do pięciu szyb. Nadrukowane na nich były motywy według Adolfa Menzela, które wykonał on do pierwszego wydania biografii Fryderyka z roku 1840 autorstwa Franza Kuglera. Ilustracje przyniosły Menzelowi błyskawiczną sławę i wywarły ogromny wpływ na postrzeganie postaci Fryderyka w Niemczech. Strzelanie zostało sfilmowane. Wideo można zobaczyć w Bramie Berlińskiej.
"Rozstrzelane" szyby zostały zainstalowane na terenie byłego dziedzińca zamkowego. Mniejsze fragmenty szkła w nadrukowanymi motywami Menzela rozrzucono w okolicy. Projektem tym artyści nawiązują do odmiennego postrzegania Fryderyka w Niemczech i w Polsce. W Niemczech postać Fryderyka II widziana jest przez pryzmat jego osiągnięć dla kultury (oświecony, miłośnik sztuki, tolerancyjny władca i pierwszy sługa państwa)oraz poprzez jego wojenne sukcesy, które stworzyły fundamenty pruskiego mocarstwa. W Polsce postrzegany jest on głównie jako agresor odpowiedzialny za pierwszy Rozbiór Polski, którego polityka w przyszłości doprowadziła do całkowitej utraty polskiej państwowości. Dwuznaczność i długowieczność pozytywnych gloryfikujących ikon w wykonaniu Menzela, zakotwiczone głęboko w świadomości i przekazywane z generacji na generację negatywne stereotypy, odzwierciedlają się w zainscenizowanej przez grupę URBAN ART stercie potłuczonego szkła pod tytułem "Les jeux sont faits". Mniejsze kawałki z nadrukiem z motywami mitów Fryderyka można schować do kieszeni i zabrać z twierdzy na pamiątkę - lecz uwaga! Można się również skaleczyć.
Simone Zaugg
Time is Back - Kostrzyn zwrócenie czasu
Stare miasto Kostrzyna wydaje się być miejscem ponadczasowym i pogrążonym w wiecznym śnie. Teren ruin nie bez powodu nazywany jest "pruskimi Pompejami". Mimo że części miasta stały w końcu lat 60-tych rzekomo oczekując na odbudowę, to pozostałościom, miejskiej płaskorzeźbie brak jakiegokolwiek wymiaru czasu. Czas ten, który w Starym mieście zaginął, ponownie przywraca instalacja dźwiękowa "Time is Back". W obszarze ruin byłego kościoła mariackiego Simone Zaugg skonstruowała wieżę - pewien rodzaj trójwymiarowego szkicu z "kresek drewna" - z której wydobywa się co godzinę sygnał. Na wierzchołku wieży zainstalowany jest głośnik. Zapętlona 12- godzinna ścieżka dźwiękowa z odgłosem bijących dzwonów kościelnych pozwala ponowie uświadomić sobie wyraźne odstępy czasu. Nie wiadomo jednak komu i czemu bije dzwon.
W Bramie Berlińskiej
Hubert Czerepok
"W moim kraju ma każdy prawo do szczęścia na swój sposób."
Artysta wykonał kopię niemieckiej monety upamiętniającej Fryderyka wydanej w 2012 roku przez państwową mennicę w Berlinie. Nawiązał tym samym do faktu, że Fryderyk II fałszował pieniądze, aby sfinansować koszty prowadzonych przez niego wojen. Wykonywano wówczas rozmaite monety polskie ze źle posrebrzanej miedzi lub mniej wartościowego srebra i złota (tak zwane "efraimki"). Przemycano je za pomocą pośredników do Polski i wprowadzano w obieg tak, aby celowo doprowadzić do osłabienia polskiej gospodarki. Proceder fałszerstwa był wówczas w państwie Fryderyka przestępstwem.
Ulrich Polster
ICD-10 F60.8, 2012, Video / HD Loop, 2:41 min
Artysta w swym wideo składającym się z zapętlonych obrazów - wspomnień podejmuje konflikt pomiędzy synem i ojcem, tzn. Fryderykiem II i jego ojcem. Jak wiadomo ciało martwego von Katte, przyjaciela Fryderyka, pozostawiono przez pewien czas w miejscu egzekucji. Pozostawało ono w zasięgu wzroku samego Fryderyka, który oskarżony o dezercję przebywał wówczas w twierdzy Kostrzyn w areszcie izolacyjnym. Przez całe późniejsze życie Fryderyk cierpiał z powodu szoku psychicznego jakiego doznał w wyniku tego zdarzenia.
Nasan Tur
Mundur Fryderyka Wielkiego
Wielkość jest ulotna. Nasan Tur interpretuje Fryderyka jako modelowego Prusaka. Artysta wykonał ogromny mundur który jawi się jako powierzchnia projekcyjna dla myśli o historycznym wymiarze tego władcy. Zadaje tym samym pytanie co jest istotą "wielkości" Fryderyka II?
Już dzisiaj możemy zaryzykować stwierdzeniem, że Kostrzyn nad Odrą staje się ważnymośrodkiem wspólnych, międzynarodowych inicjatyw artystycznych. Nie można zapominać, że właśnie tutaj od lat odbywają się plenery "Sztuka na Granicy" połączone z wernisażami i prezentacjami artystycznymi. Pamiętamy również organizowany do niedawna festiwal "Kostrinella". Jednakże wystawa "Memento Kostrzyn" uroczyście otwarta 28 lipca br. jest nowym krokiem w kierunku uczynienia z kostrzyńskiej starówki międzynarodowej galerii na otwartym powietrzu. Poniżej relacja z tego wydarzenia.
Uroczystego otwarcia dokonano w Bramie Berlińskiej o godzinie 17:00 w obecności kilku znanych osobistości. Jako pierwszy zabrał głos Dyrektor Muzeum Twierdzy Ryszard Skałba, który podkreślił m.in.: "Pan Christoph Tannert był pierwszą osobą, która niczego nie żądała, nie krytykowała, nie stawiała roszczeń, tylko poprosiła o pomoc i współpracę. I ja tą pomoc i współpracę natychmiast i bez wahania zaoferowałem. Dzięki temu możemy brać dzisiaj udział w otwarciu tej interesującej wystawy." Nawiązał tym samym do faktu, że kostrzyńskie muzeum na co dzień musi się borykać z wysokimi wymaganiami wobec tego miejsca przy jednoczesnym braku wsparcia (głównie finansowego) od samych żądających. Przypominał: "gdy pytamy o alternatywne rozwiązania i o środki na wdrożenie tych rozwiązań, zapada wiele mówiące milczenie. Nie zrażamy się więc i kontynuujemy nasze dzieło". Swoje wystąpienie zakończył przypomnieniem, że za rok będzie 500. rocznica urodzin Jana Kostrzyńskiego. Wyraził z tej okazji życzenie: "Liczę na to, że wśród tych telefonów znajdzie się telefon od tego samego, albo innego pana Tannerta, który nie postawi żądań i nie wyrazi dezaprobaty dla naszych działań, lecz doceni to, co robimy i aktywnie włączy się w proces rewitalizacji Starego Miasta. I że Margrabia Jan może nie na cokole, ale pojawi się na terenie Starówki."
Pełną treść wystąpienia prezentujemy [TUTAJ]
Wystąpienie to nadało ton wypowiedziom innych oficjeli, którzy przybyli na uroczystość. Pan Martin Gorhold (Minister Nauki, Badań i Kultury Brandenburgii) podkreślał: "dzisiaj chcemy wzajemnego powiązania w sieć wspólnych europejskich instytucji. Myślę jednak, że niezależnie od historycznych obciążeń, Polska i Niemcy będą się do siebie nadal zbliżać (?) Mam nadzieję, że ta wystawa stworzy pewną tradycję bliższej współpracy pomiędzy Muzeum i Ministerstwem." Również Pani Brigitte Faber-Schmidt (Prezes Stowarzyszenia Kulturland Brandenburg) nawiązała do słów dyrektora Skałby. Powiedziała m.in.: "jeśli nie znajdzie się takich partnerów, którzy powiedzą że zrobimy to, wesprzemy Państwa - nic się nie powiedzie! Dziękuję również Państwu za przybycie. Proszę, aby opowiadali Państwo o tym miejscu kolejnym osobom, ponieważ miejsce to zasługuje, aby je odwiedzić nie tylko przy okazji wystawy, ale żeby bywać tutaj częściej. Bardzo dziękuję!" Głos zabrał także dr Andrzej Kunt (burmistrz miasta Kostrzyn nad Odrą), który w kontekście wystawy zaprosił gości na Przystanek Woodstock, przypominając, że "jest współcześnie największa polsko-niemiecka impreza kulturalna w Europie!" Na koniec kurator wystawy, Pan Christoph Tannert zachęcał zebranych "do przechadzania się po wystawie z polską kiełbasą" zapraszając tym samym około 200 zgromadzonych osób na poczęstunek.
Wystawę "Memento Kostrzyn" będzie można oglądać aż do 9 września br. Jej zwiedzanie proponujemy rozpocząć od Bramy Berlińskiej, gdzie uzyskają Państwo informacje o lokalizacji poszczególnych obiektów. Informacje takie znajdą Państwo także na stronie Muzeum, gdzie obiekty te również zostały opisane. Wystawę warto zobaczyć choćby podczas weekendowych spacerów na Stare Miasto tym bardziej, że fragment jednego z elementów wystawy? można zabrać ze sobą do domu! Ale o tym które, można dowiedzieć się tylko na miejscu...